Neppe diss-tracks en samenwerkingen: de invloed van 'voice cloning' op hiphop

Het klonen van stemmen middels kunstmatige intelligentie, 'voice cloning' stelt iedereen in staat liedjes te maken die klinken alsof ze zijn gezongen door een bestaande artiest. De technologie heeft grote implicaties voor de muziekwereld.

Kendrick, ben jij dat?

Is het Kendrick Lamar of is het artificial intelligence (AI)? Het lijkt een wat flauw quizformat, maar de kwestie houdt de gemoederen bezig sinds er vorige week een onuitgebrachte versie van Kendricks nummer Element online verscheen. Op deze gelekte versie haalt de rapper onder meer uit naar Big Sean, French Montana en Jay Electronica. Met dien verstande dat het dus mogelijk niet Kendrick zelf was die het nummer maakte, maar een computer.

Bovenstaand verhaal staat niet op zichzelf. Nu de mogelijkheden met voice cloning - het met behulp van software imiteren van iemands stemgeluid, accent en ademhaling - steeds groter worden, verschijnt er vaker en vaker door AI gegenereerde muziek: van overduidelijke gimmicks (Playboi Carti en Kanye West die Somebody That I Used to Know zingen) tot nauwelijks van authentiek te onderscheiden complete nummers. Er zouden inmiddels al honderden miljoenen AI-nummers gemaakt zijn. Wat betekent de opkomst van deze technologie voor de muziekwereld in het algemeen en voor hiphop in het bijzonder?

Ongekende tijden

Eind april dit jaar gaat een nieuw nummer van The Weeknd en Drake viraal. Binnen een paar dagen wordt Heart On My Sleeve miljoenen keren bekeken op YouTube en TikTok. Toch wordt het nummer kort na verschijnen van beide platforms en streamingdiensten verwijderd: zowel Drake, als The Weeknd hadden niet aan de track meegewerkt.

Naar aanleiding van het AI-nummer schreef Universal Music Group (UMG) - het label van beide Canadese supersterren - in een statement dat deze “ongekende tijden” de muziekindustrie dwingen te kiezen voor “de artiesten, de fans en menselijke creatieve expressie of de deepfakes, fraude en artiesten die hun vergoeding mislopen”.

“Ik heb altijd met Big willen werken, die kans heb ik nooit gekregen - tot vandaag.”

Voor Timbaland bleek die keuze snel gemaakt: hij ging voor de tweede optie. In mei deelde de producer een video op Instagram waarin hij een ‘samenwerking’ laat horen met The Notorious B.I.G. Juist, de rapper uit Brooklyn die in 1997 werd vermoord. “Ik heb altijd met Big willen werken”, zegt Timbaland in de video voor hij de AI-verse van Biggie laat horen. “Die kans heb ik nooit gekregen - tot vandaag.” In de video zegt Timbaland verder te werken aan een niet nader geduide oplossing wat betreft kunstmatige intelligentie. “Ik ben ermee bezig. Het wordt voor iedereen lonend.”

Zonder rechtmatig gebruik, wordt er aangeklaagd

Anderen zijn beduidend huiveriger voor de kunstmatige mogelijkheden. Zo noemde Ice Cube AI “demonisch” in een uitzending van de Full Send Podcast. Mocht zijn eigen stem gekloond worden, dan zou hij de maker direct aanklagen. “Iemand kan niet zomaar jouw stem nemen en manipuleren zonder daarvoor te moeten betalen. Ik denk dat AI nog wel backlash gaat krijgen van echte mensen.”

Dat AI-nummers gevolgen kunnen hebben in de echte wereld, blijkt onder meer uit het feit dat Cam’ron afgelopen zomer reageerde op een kunstmatig gegenereerde disstrack van Pusha T. In het nummer, dat gericht is aan Jim Jones met wie Pusha T al tijden overhoop ligt, valt ook Cam’rons naam. Naar aanleiding van de track schreef Killa Cam op Instagram dat hij en Jim Jones het in het verleden niet altijd eens zijn geweest. “Maar gebruik onze oude problemen niet om jouw eigen battle te winnen.”

Wettelijke bescherming

Op de vraag of het mag, iemands stem klonen om daarmee muziek te maken, valt (nog) geen eenduidig antwoord te geven. Omdat een stem - net als een instrument - klanken produceert, is een stem niet auteursrechtelijk beschermd. Instrumenten worden gebruikt in duizenden verschillende nummers; muzikanten worden ook niet aangeklaagd omdat ze de gitaarklanken van een ander imiteren. Daar staat tegenover dat een stem een onlosmakelijk onderdeel uitmaakt van de identiteit van een artiest. Commercieel gebruik van bepaalde aspecten van iemands identiteit - zoals hun naam en beeltenis - worden wel wettelijk beschermd. Op termijn zou ook iemands stem onder die bescherming kunnen gaan vallen.

Stem als open source software

Op die wetgeving wil niet iedereen wachten. Eerder dit jaar nam Grimes het heft in eigen handen: ze lanceerde Elf.Tech, een open source softwaretool die haar eigen stem kloont. “Grimes is nu open source en zelfreplicerend”, zei de zangeres bij de lancering. Iedereen mag de muziek gemaakt met de software uitbrengen, maar Grimes vraagt de helft van alle royalties.

Foto: Instagram Grimes

Universal x YouTube

En ook Universal - het label dat aanvankelijk nog vond dat er een keuze gemaakt moest worden tussen “menselijke creatieve expressie” of “deepfakes en fraude” - beweegt steeds meer de AI-kant op. Eind augustus kondigde Universal een samenwerking aan met YouTube, waarin beide partijen het maken van muziek met behulp van kunstmatige intelligentie gaan onderzoeken. Onder anderen rapper Yo Gotti en zanger d4vd doen mee aan het initiatief.